Ιερά Μονή Φιλερήμου

Το βουνό Φιλέρημος υψώνεται νοτίως του χωριού Τριάντα (Ιαλυσού) και σε απόσταση 11 χλμ. από την πόλη της Ρόδου, όπου υπήρχε η ακρόπολη από την αρχαιότητα ως την περίοδο της Ιπποτοκρατίας. Σε πλάτωμα, στην κορυφή, τον ναό της Πολιάδος Αθηνάς και του Πολιέως Διός διαδέχθηκε κατά τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους τρίκλιτη βασιλική με βαπτιστήριο, από την οποία σώζονται το μαρμαροθετημένο δάπεδο, η σταυρόσχημη κολυμβήθρα και μεγάλος αριθμός αρχιτεκτονικών μελών (κιονόκρανα, αμφικιονίσκοι, θωράκια κ.ά.).

Σύμφωνα με την Ιερά Μητρόπολη της Ρόδου το Τάγμα των Ιπποτών του Αγ. Ιωάννη μετέτρεψε τον προγενέστερο βυζαντινό ναό σε καθολικό, όπου φυλασσόταν η βυζαντινής τεχνοτροπίας εικόνα της Παναγίας, που εθεωρείτο έργο του ευαγγελιστή Λουκά. Έχαιρε μεγάλης τιμής και σεβασμού στην Ρόδο και από τους ορθόδοξους και από τους καθολικούς. Χρονολογείται κατά τους 11ο-12ο αι. και πιθανότατα αποτελεί τμήμα παράστασης της Δέησης. Ήταν θαυματουργή και σε έγγραφο του 1497 αναφέρεται ότι έφθασε στην Ρόδο, πλέοντας επάνω στα κύματα την εποχή του εικονομάχου βυζαντινού αυτοκράτορα Λέοντα.

Επίσης σε χειρόγραφο του 1496 του Caoursin με χαρακτικά απεικονίζεται ο Μ. Μάγιστρος Αubusson να επισκέπτεται την Μονή της Παναγίας προ της πολιορκίας του 1480. Μετά την άλωση της Pόδου από τους Τούρκους (1522), μεταφέρθηκε στην Mάλτα και από εκεί στην Pωσία. Σήμερα απόκειται στο Εθνικό Μουσείο του Cetinje στο Μαυροβούνι, ενώ αντίγραφό της υπάρχει και στην εδώ εκκλησία.

Είναι φανερό ότι η περίφημη εικόνα της Παναγίας του Φιλερήμου τιμήθηκε στην Ρόδο και στο Αιγαίο, προστάτευσε τους Ιππότες στους αγώνες τους, βοήθησε το Τάγμα στην Μάλτα και συνδέθηκε στενά με την τσαρική Ρωσία.

Κατά την Ιταλοκρατία η εκκλησία αναστηλώθηκε και λειτούργησε ως κοινοβιακή μονή, με την προσθήκη ηγουμενείου και κελλιών.

Σήμερα ο ναός λειτουργεί κάθε Κυριακή και εορτάζει της Ζωοδόχου Πηγής. Στον ίδιο χώρο, σε χαμηλότερο επίπεδο, υπάρχει η μονόχωρη εκκλησία του Αγ. Γεωργίου του Χωστού με τοιχογραφίες του 15ου αι. και εκτός του αρχαιολογικού χώρου, δίπλα στον χώρο στάθμευσης, βρίσκονται τα ερείπια βυζαντινού ναού, που χρονολογείται κατά τον 10ο αι.

Στη γύρω από τήν Φιλέρημο περιοχή η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ευρήματα που ανήκουν στην μινωική και μυκηναϊκή εποχή, πράγμα που βεβαιώνει ότι η οίκηση της Ιαλυσού είναι συνεχής και χρονολογείται στο απώτατο αυτό χρονικό σημείο.

Βρέθηκαν μυκηναϊκά και αρχαία νεκροταφεία με πλήθος τάφων και πλούσια ευρήματα, που τα περισσότερα εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο της Ρόδου.

Σ’ ένα πλάτωμα στην Φιλέρημο βρισκόταν λιγοστά ερείπια της ακρόπολης της ισχυρής Αρχαίας Ιαλυσού και υπολείμματα των θεμελίων του ναού της Πολιάδος Αθηνάς και του Δία Πολιέα, που χρονολογούνται στον 3ο ή 2ο αιώνα π.Χ. Ο ναός ήταν μεγάλος, δωρικού ρυθμού και έμοιαζε με αυτόν την Λινδίας Αθηνάς. Πάνω στα ερείπια του ναού αυτού ήταν χτισμένη μια παλαιοχριστιανική βασιλική του 5ου αιώνα μ.Χ., από την οποία σήμερα σώζεται μόνο το σταυροειδές βαπτιστήριο.

Ο χώρος είναι περιφραγμένος με πέτρινο μαντρότοιχο και η είσοδος γίνεται από την ανατολική πύλη, απ’ όπου μια πλατιά πέτρινη σκάλα, με ψηλά κυπαρίσσια δεξιά και αριστερά της, μας οδηγεί στο μοναστήρι της Παναγίας της Φιλερήμου, αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή, που χτίστηκε απο τους Ιππότες στη θέση της παλαιότερης βυζαντινής εκκλησίας και αναστηλώθηκε στη σημερινή του μορφή από Ιταλούς αρχαιολόγους.

Στην ανατολική καθώς και τη βορειοδυτική γωνία του λόφου είναι ορατά τα υπολείμματα βυζαντινής οχύρωσης με προσθήκες της εποχής της Ιπποτοκρατίας.

Ακριβώς δίπλα στο σταυρόσχημο βαπτιστήριο βρίσκεται η λιθόκτιστη γοτθική αναστηλωμένη εκκλησία της Παναγίας της Φιλερήμου.

Στα αριστερά της κύριας εισόδου του αρχαιολογικού χώρου και σε χαμηλότερο επίπεδο από το μοναστήρι βρίσκεται η μικρή υπόγεια βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Χωστού, 14ου ή 15ου αιώνα μ.Χ.

Απέναντι από την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου και έξω από την περίφραξη ξεκινάει ο λεγόμενος Γολγοθάς, ένας λιθοστρωμένος διάδρομος με 14 χαλκογραφίες σε μια πλευρά του, στημένες πάνω σε βάθρα, οι οποίες αναπαριστούν τα πάθη του Χριστού. Η θέα από εδώ είναι συναρπαστική. Πεύκα, κυπαρίσσια, βελανιδιές, ελιές παντού, ως εκεί που φθάνει το μάτι. Λίγα μέτρα κάτω από την πλαγιά του λόφου είναι εν μέρει αναστηλωμένη κρήνη με έξι δωρικούς κιόνες και ισάριθμους πεσσούς στσο εσωτερικό ( 4ος αιώνας π.Χ.)

Η Εικόνα της Παναγίας της Φιλερήμου

Η εικόνα της Παναγίας της Φιλερήμου, είναι ένα από τα σημαντικά χριστιανικά κειμήλια.

Θεωρήθηκε ότι είναι έργο του Αποστόλου και Ευαγγελιστού Λουκά, αλλά η ιστορία της εικόνας φαίνεται να ξεκινά από τον 11ο αιώνα. Το πρόσωπο της Παναγίας είναι ζωγραφισμένο στον καμβά, που έπειτα εφαρμόστηκε στην ξύλινη επιφάνεια.

Πολλοί πιστεύουν ότι η εικόνα προέρχεται από την Ιερουσαλήμ. Ορισμένοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι μέλη του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου την έφεραν στη Ρόδο, το έτος 1000, όπου αργότερα πήρε και το προσωνύμιο από το λόφο Φιλέρημο, στον οποίο εφιλοξενήθη, και έγινε η προστάτιδα του νησιού. Άλλοι λένε ότι το Τάγμα του Αγίου Ιωάννη την βρήκε ήδη στο νησί, μετά από την κατάκτησή του το έτος 1309, και ότι οι κάτοικοι την είχαν ήδη καθιερώσει ως προστάτιδά τους.

Αν και μετακινήθηκε αρκετές φορές, η εικόνα έμεινε στην Ρόδο μέχρι το 1523. Προφορικές παραδόσεις αλλά και ιστορικά γεγονότα λένε ότι υπερασπίστηκε το νησί της Ρόδου από τις πολυάριθμες τουρκικές επιθέσεις. Μετά από τη μεγάλη επίθεση και την τελική πτώση της Ρόδου σύμφωνα με τουρκικές πηγές, το 1522, ο νέος κυβερνήτης Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής, εντυπωσιασμένος από το θάρρος των Ιπποτών, τους επέτρεψε να πάρουν φεύγοντας μαζί τους όλα τα κειμήλια και τα λατρευτικά τους αντικείμενα. Έτσι λοιπόν η εικόνα ξεκίνησε την μεγάλη της πορεία στην ιστορία. Αρχικά προς την Ιταλία όπου έμεινε εκεί από το 1523-1527, έπειτα προς τη Γαλλία από το 1527 - 1530.

Όταν οι ιππότες πέτυχαν συμφωνία με τον Ισπανό Βασιλιά Κάρoλο τον 6ο, η εικόνα μεταφέρθηκε στο νησί της Μάλτας. Αρχικά στον Ιερό Ναό του Σαν Λορέντζο (1530 - 1571), και έπειτα στο Λα Βαλέτα, στην εκκλησία της Παναγίας della Vittoria (1571 - 1578) και τον Καθεδρικό Ναό του Σαν Τζιοβάνι (1578 - 1798). Λέγεται ότι η εικόνα είχε εξαιρετικά μεγάλη δύναμη κατά τη διάρκεια της παραμονής της στο νησί της Μάλτας, προστατεύοντάς το, ειδικά κατά τη διάρκεια της μεγάλης τουρκικής εισβολής το έτος 1565.

Όταν ο Μέγας Ναπολέων κατέλαβε τη Μάλτα το 1798, κατα τις επιθέσεις των ληστών στα παλάτια και τις εκκλησίες, αφαιρέθηκε από αυτούς το κάλυμμά της. Η εικόνα ταξίδεψε μέσω της Τεργέστης και έφθασε στη Ρωσία, όπου ο Τσάρος Παύλος ο Α΄ την υποδέχτηκε με τιμές. Κατόπιν στην εικόνα τοποθετήθηκε ένα νέο χρυσό κάλυμμα, που διακοσμήθηκε πρόσθετα με τα ακριβότερα κοσμήματα όπως διαμάντια, ρουμπίνια και ζαφείρια. Στα ίδια εργαστήρια του Τσάρου, παρόμοιες διακοσμήσεις χρησιμοποιήθηκαν σε άλλα δύο κειμήλια. Στο χέρι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και σε ένα τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου. Αυτά τα δύο κειμήλια ακολούθησαν την εικόνα της Παναγίας της Φιλερήμου στον ταραχώδη δρόμο της μέσα στην ιστορία.

Η εικόνα έμεινε στη Ρωσία, μέχρι την επανάσταση του 1917, όταν την έκρυψαν στη Μόσχα, την Αγία Πετρούπολη, και έπειτα μέσω της Εσθονίας, το 1919 την μετέφεραν στην Κοπεγχάγη (Villa Di Vidor), για να την δώσουν έπειτα στη Μαρία Φιοντόροβνα, μητέρα της Βασίλισσας της Ρωσίας, η οποία κατόρθωσε να μεταβεί στη Δανία το 1917 μετά από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Η εικόνα έμεινε εκεί από το 1919 έως το 1928.

Με διαταγή της Μαρίας Φιοντόροβνα, στον δρόμο προς το Βελιγράδι, ή σύμφωνα με μερικές υποθέσεις - στον δρόμο προς την εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονος -στο ρωσικό μοναστήρι του Αγίου Όρους, και τα τρία κειμήλια μετακινήθηκαν σύντομα προς τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία στο Βερολίνο, όπου έμειναν από το 1928 έως το 1929.

Η Βασιλική Οικογένεια Καρατζώρτζεβιτς κράτησε τα κειμήλια στο παλάτι τους στο Βελιγράδι από το 1929 έως το 1941. Μετά από το βομβαρδισμό του Βελιγραδίου στις 6 Απριλίου 1941, τα κειμήλια μεταφέρθηκαν στο μοναστήρι Όστρογκ, και παρέμειναν εκεί έως το 1952. Κατόπιν τα ανέλαβε η κυβέρνηση του Μαυροβουνίου και τα τοποθέτησε στο Εθνικό Θησαυροφυλάκιο.

Το 1978 η κυβέρνηση παρέδωσε τα δύο κειμήλια στην Εκκλησία και σήμερα βρίσκονται στο μοναστήρι του Cetinje, ενώ την εικόνα παρέδωσε στο μουσείο του Cetinje (αυτήν την περίοδο φυλάσσεται στο Εθνικό Μουσείο του Μαυροβουνίου).

Από το 2002, η θαυμαστή εικόνα της Παναγίας της Φιλερήμου, παραμένει στο Μπλε Παρεκκλήσι του Εθνικού Μουσείου του Μαυροβουνίου.

Η Εικόνα στη Ρόδο

1200 - 1480 Η εικόνα εγκαθίσταται στο λόφο του Φιλερήμου.

1480 Η εικόνα μεταφέρεται προσωρινά στην πόλη της Ρόδου κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής.

1490 - 1522 Η εικόνα μένει στο Κάστρο των Ιπποτών, μέχρι την ανοικοδόμηση του Ναού στο λόφο του Φιλερήμου, μετά από την εισβολή το 1480 και το σεισμό το

1522 - 1523 Μετακινείται πάλι προς την πόλη της Ρόδου κατά τη διάρκεια της δεύτερης τουρκικής εισβολής, και φυλάσσεται στους Ιερούς Ναούς της Αγίας Αικατερίνης και του Αγίου Μάρκου.

1523 Η Εικόνα της Παναγίας της Φιλερήμου αφήνει για πάντα το νησί της Ρόδου για να ξεκινήσει την μεγάλη της πορεία μεσα στον χρόνο και την ιστορία.

Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο
(0 ψήφοι)
Διαβάστηκε 8773 φορές